De Transactionele Analyse is bij uitstek een model om communicatie tussen mensen te analyseren. Bij een transactie is er sprake van een interactie tussen (de ego-toestanden van) mensen. Jouw actie van en de reactie van een ander vormen samen een transactie. Berne beschrijft drie communicatiewetten over transacties.
Wet 1: Zolang de transacties complementair blijven, kan de communicatie oneindig doorgaan. Transacties zijn complementair wanneer jij je tot een bepaalde ego-toestand van de ander richt en de ander reageert vanuit deze aangesproken ego-toestand. Veel voorkomende complementaire transacties zijn transacties tussen:
- Volwassene - Volwassene
Bv. "Weet jij hoe deze machine werkt?" "Ja, druk op de groene knop achteraan de machine." - Voedende Ouder - Natuurlijk Kind
Bv. "Wat heb jij een leuke broek aan!" "Ja, ik was er meteen verliefd op." - Kritische Ouder - Aangepast Kind
Bv. "Waarom heb je het rapport nog niet klaar?" "Sorry, ik had nog ander werk te doen, maar ik zal het direct afwerken." - Natuurlijk Kind - Natuurlijk Kind
Bv. "Joepie, straks vertrekken we op vakantie!" "Ja leuk hé, ik kan niet wachten om te vertrekken."
Complementaire transacties kunnen oneindig doorgaan, tot op het moment dat jij of de ander vanuit een andere ego-toestand reageert en er een gekruiste transactie ontstaat. Daarmee komen we meteen bij de tweede wet.
Wet 2: Wanneer een transactie wordt gekruist, treedt er een breuk op in de communicatie. Een gekruiste transactie komt voor wanneer jij of de ander reageert vanuit een andere ego-toestand dan dewelke aangesproken werd. Bij een kruistransactie verlopen de uitwisselingen stroever. Soms onderbreekt een kruistransactie het gesprek of brengt de transactie het gesprek op een ander onderwerp.
Bv. een uitlating van Kritische Ouder naar Aangepast Kind wordt gekruist door een antwoord van Volwassene tot Volwassene
"Waarom heb je het rapport nog niet klaar?" "De deadline is verschoven naar morgen om 14 uur."
Wet 3: Het resultaat van een verborgen transactie wordt bepaald door het psychologische (non-verbale) en niet door het sociale (verbale) niveau. Verborgen transacties zijn leuk en lastig. Bij deze transacties gebeurt op het sociale niveau iets anders dan op het psychologische niveau. Bv. een openlijke transactie van Volwassene tot Volwassene wordt gecombineerd met een verborgen boodschap van Kritische Ouder naar Aangepast Kind.
"Heb je het rapport op tijd klaar?" "De deadline is verschoven tot morgen om 14 uur." (openlijke, sociale niveau)
"Wedden dat je weer te laat zal zijn?" "Je kan erop rekenen dat het op tijd klaar is." (verborgen, psychologisch niveau)
